De stad ligt op een uitloper van een berg en is ontstaan uit een vesting uit de 13e eeuw. Vandaag de dag is het op twee na kleinste stadje van NRW vooral gericht op toerisme en staat het ook bekend als bedevaartsoord voor de Maagd Maria en voor de traditionele paaswake van Hallenberg en het unieke openluchtpodium in de voormalige steengroeve. Met zijn smalle, kronkelende steegjes, kerken en bezienswaardige monumenten nodigt de Altstadt, die meer dan 775 jaar oud is, bezoekers uit om te blijven hangen. Het Kump-informatiecentrum direct aan het marktplein is het aanspreekpunt voor gasten en burgers en geeft informatie over onderwerpen als geschiedenis, gewoonten, toerisme, natuur en economie. Traditionele gebruiken worden in Hallenberg nog steeds in praktijk gebracht.
Hier hebben we de wieg van Hallenberg bereikt. Want hier stond ooit het verdwenen dorp Merklinghausen, waarvan de parochiekerk de zogenaamde Unterkirche aan de overkant was. Na de stichting van de stad werd de kerk op de stadsheuvel de parochiekerk, maar de Unterkirche met het daar bewaarde genadebeeld bleef eeuwenlang het middelpunt van de bedevaart naar "Unterer Lieben Frau von Merklinghausen", tot op de dag van vandaag.